Czy w języku fińskim listopad (marraskuu) też zawdzięcza nazwę spadającym liściom? A może liczbie 9, jak w języku angielskim? Skąd pochodzą fińskie nazwy miesięcy? Okazuje się, że znacznie różnią się od ich odpowiedników w innych językach europejskich. Pozostały bardzo odporne na zapożyczenia i przez wieki praktycznie się nie zmieniły. W pierwszej części artykułu omawiamy miesiące jesienne i zimowe, a w następnej możecie się spodziewać miesięcy wiosennych i letnich!
syyskuu (wrzesień)
Etymologia nazwy września jest bardzo prosta: to miesiąc jesienny, od fińskiego słowa syksy – jesień. Jesień zaczyna się właśnie we wrześniu. We wrześniu zajmowano się jeszcze ostatnimi pracami, które związane były ze żniwami. Wykonywano również orkę przedzimową. Gdy te prace zostały ukończone, rozpoczynało się świętowanie żniw na różne sposoby. Najsłynniejszym sposobem świętowania żniw w Finlandii było kekri, podczas którego świętowano z rodziną i gośćmi przy suto zastawionym stole. Święto to najczęściej kojarzy się z końcem października, jednak czas jego obchodzenia zależał od tego, kiedy w danym roku kończyły się prace na roli. Okres kekri najprawdopodobniej przypadał między 29 września, czyli mikkelinpäivä, Świętem Michała Archanioła, a pyhäinpäivä, czyli Dniem Zadusznym.
lokakuu (październik)
Miesiąc błotnisty (od fin. loka – błoto). Inne nazwy tego miesiąca to likakuu (miesiąc brudny) oraz ruojakuu (miesiąc bezużyteczny). Wspomniane nazwy opisują zarówno wygląd tego okresu roku, jak i stosunek ludzi do niego. Dni i noce stają się wtedy coraz ciemniejsze, często pada deszcz, a na ziemi powstają kałuże i błoto. Jest to jednak dobry czas na połowy łososia, siei oraz polowania na wiewiórki. Jeśli chodzi o pogodę, to październik był uważany za przeciwieństwo września, tak więc deszczowy wrzesień zapowiadał suchy październik. Data zamarznięcia wody w październiku miała zapowiadać datę ostatecznego topnienia lodu w maju. Dodatkowo jeśli w październiku był urodzaj jarzębiny, to zimą nie spodziewano się obfitych opadów śniegu.
marraskuu (listopad)
„Miesiąc martwy”. Nazwa pochodzi od starego indoeuropejskiego słowa marras, które oznacza umarłego lub umierającego. Nazwa miesiąca nawiązuje więc do pozornej śmierci przyrody, która wyraża się m.in. w opadających liściach. Drugą interpretację tej nazwy wywodzi się od pyhäinpäivä (Dnia Zadusznego), w którym to duchy zmarłych – martaat – są bardzo aktywne. Co ciekawe, w Finlandii pyhäinpäivä jest świętem ruchomym i obchodzi się je w sobotę przypadającą między 31 października a 6 listopada.
joulukuu (grudzień)
Miesiąc Bożego Narodzenia. Fińska nazwa tego miesiąca to kalka z języka szwedzkiego – julmånad (jul – Boże Narodzenie, månad – miesiąc). Nazwa ta była używana w Szwecji aż do XX wieku, kiedy to wyparła ją bardziej popularna december. Natomiast w Finlandii używana jest po dziś dzień. Początkowo stosowana była również nazwa talvikuu, czyli po prostu miesiąc zimowy. Nazwa joulukuu jednak przeważyła z uwagi na rosnące znaczenie świąt Bożego Narodzenia w Finlandii.
tammikuu (styczeń)
Miesiąc osiowy, środkowy. Tammi to po polsku dąb, tak że mogłoby się wydawać, iż to miesiąc dębowy. Niektórzy więc uważają, iż tak jak dąb jest mocnym, twardym drzewem, tak i zima jest w styczniu bardzo mocna i twarda. Bardziej prawdopodobne jednak wydaje się inne wytłumaczenie. Słowo tammi oznaczało dawniej również biegun, oś, środek. Jest to więc miesiąc, który dzieli zimę na połowę. Ma więc etymologię analogiczną do polskiego stycznia, w którym to stykają się stary rok i nowy rok.
helmikuu (luty)
Helmi to po fińsku perła, a więc miesiąc perłowy. Nie chodzi jednak o prawdziwe perły. Wszystko wskazuje na to, że nazwa ta odnosi się do „pereł” lodowych. Gdy po odwilży przychodzi mróz, na gałęziach drzew powstają „perły” z zamarzniętych kropel wody, tworząc malowniczy krajobraz. Tym sugerowali się Finowie, wymyślając nazwę dla tego miesiąca zimowego. Jedna z innych nazw lutego to pikkutammi, czyli mały styczeń.
Autor: Piotr Michałowski
Źródła:
https://www.paivyri.fi/info/blogi/suomalaiset-kuukaudet-ja-niiden-nimihistoria/
wpis użytkowniczki Hanna R-a z 2.10.2019 w grupie „Finlandia i Finowie”: https://www.facebook.com/groups/FINLANDIAiFINOWIE/permalink/2486015688283303/
