Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, język fiński przez wieki nie był najważniejszym językiem w Finlandii. Wynika to z fascynującej historii tego kraju. Jakiej? Dowiecie się poniżej!

Finlandia od XII wieku aż do początku XIX wieku częścią Królestwa Szwecji, to język szwedzki był dominującym językiem. Dobrym przykładem sytuacji językowej w Finlandii jest bohater narodowy Carl Gustaw Mannerheim. Jego językiem ojczystym był szwedzki, mówił również dobrze po rosyjsku – jako że służył w carskiej armii. Natomiast języka fińskiego zaczął się uczyć dopiero po uzyskaniu przez Finlandię niepodległości w 1917 roku. Obecnie tendencja się odwróciła, i to język fiński dominuje. Według badań z 2013 roku – dla 89,3 % populacji Finlandii język ojczysty to język fiński. Natomiast szwedzkojęzycznych Finów jest około 5,3 %.

Po fińsku mówiono już w średniowieczu, jednak dopiero wynalazek druku umożliwił  popularyzację tego języka. Wraz z opracowaniem języka pisanego, fińskiego zaczęto używać w we wszystkich sferach życia. Historię języka fińskiego pisanego można podzielić na trzy okresy: okres wczesny (1540 – 1810), okres wczesno-współczesny (1820-1870) oraz współczesny (1880 – obecnie). Na wczesnym etapie, pod wpływem reformacji protestanckiej teksty liturgiczne zaczęto tłumaczyć, jak i również tworzyć po fińsku. Na skutek tego nastąpił rozwój języka pisanego. Co prawda teksty liturgiczne po fińsku istniały już przed reformacją, jednak nie zachowały się one do naszych czasów. Mikael Agrykola (1510 – 1557) wydrukował pierwszą książkę o nazwie ABCkiria, czyli elementarz w 1543 roku. Jest to najstarsza książka wydana po fińsku. Nowy Testament w języku fińskim ukazał się w 1548 roku.

Również po 1809 roku, kiedy to Rosja zajęła Finlandię, język szwedzki pozostał językiem administracji państwowej. Car Aleksander I zdecydował, że językiem oficjalnym Wielkiego Księstwa Finlandii nadal będzie szwedzki. Pozostał on jedynym oficjalnym językiem urzędowym aż do 1902 roku. Jednocześnie car popierał dążenia Finów do rozwijania i propagowania własnego języka.

W XIX wieku zaczęto, zgodnie z ideałami romantyzmu, budować fińską tożsamość narodową, która opierała się w znacznej mierze na posiadaniu i używaniu własnego języka. Wobec tego język fiński rozwijał się prężnie w XIX wieku. Na Uniwersytecie Helsińskim wprowadzono lektoraty z języka fińskiego w 1829 roku, a pierwszego profesora języka fińskiego mianowano w 1850 roku. Rola języka fińskiego wzrosła po tym, jak został on wprowadzony jako przedmiot do szkół w 1856 roku. W 1865 roku weszła w życie ustawa, która umożliwiała prowadzenie szkół zarówno w języku szwedzkim, jak i w fińskim. W 1868 roku otworzono pierwszą fińskojęzyczną szkołę w Jyväskyli.

Kultura odegrała wielką rolę w popularyzacji języka fińskiego oraz tworzeniu fińskiej tożsamości narodowej. W 1835 roku Elias Lönnrot wydał Kalewalę, epos narodowy, który został napisany na podstawie legend zebranych przez autora w Karelii. Zastosowany w Kalewali język zawiera sporo wyrażeń zaczerpniętych z dialektów wschodnich. W 1869 roku odbyła się premiera sztuki „Lea” autorstwa Aleksisa Kiviego. Była to pierwsza sztuka wystawiona w całości w języku fińskim. Okazało się więc, że kulturę można było tworzyć również po fińsku.

W 1902 roku wydano uchwałę, która umożliwiła używanie języka fińskiego w kontekście administracyjno-prawnym. Już po uzyskaniu przez Finlandię niepodległości, w 1922 roku wydano ustawę, według której oficjalnymi językami Republiki Finlandii są szwedzki i fiński. Według ustawy, każdy obywatel miał prawo do bycia obsłużonym przez urzędnika w jego własnym ojczystym języku. To prawo zostało potwierdzone również w najnowszej konstytucji z 2000 roku i obowiązuje do dziś.

Autor: Piotr Michałowski

ŹRÓDŁA:

https://www.oph.fi/fi/koulutus-ja-tutkinnot/suomen-kieli-ja-kirjallisuus