Każdy z nas słyszał chociaż raz, że norweski kieruje się zasadą V2. Ale co to tak naprawdę oznacza i dlaczego inwersja po norwesku zachodzi tak często? W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się bliżej sposobowi konstruowania zdań prostych po norwesku oraz dowiemy się, które miejsce w zdaniu jest zawsze zarezerwowane dla czasownika.

Zacznijmy od podstaw, czyli od tego jakich elementów potrzebujemy, aby stworzyć zdanie proste w języku norweskim.

Jeg spiser.

Zazwyczaj dwa wyrazy wystarczą, żeby stworzyć pełnowartościowe zdanie po norwesku, jednak nie mogą być to pierwsze lepsze wyrazy. Potrzebujemy podmiotu i orzeczenia lub – jeśli ktoś woli nazywać to prościej – osoby i czasownika. Można powiedzieć, że po polsku jest podobnie – w końcu zdanie: ja jem lub my idziemy również może zostać uznane za zdanie gramatycznie poprawne, a co więcej – możemy je skrócić do jednowyrazowych „zdań”, mówiąc jem i idziemy. Dlaczego ta zasada nie obowiązuje w norweskim już wiesz – w końcu norweskie czasowniki nie odmieniają się przez osoby, przez co bez podmiotu nie wiemy, kto wykonuje daną czynność. Chodźmy jednak dalej i zastanówmy się – co to jest to V2?

Szyk zdania norweskiego koncentruje się na zasadzie V2, oznaczającej, że orzeczenie (czasownik w formie osobowej) musi zawsze znajdować się na drugim miejscu w zdaniu.

S + V + O – subjekt + verb + objekt podmiot + orzeczenie + dopełnienie osoba + czasownik + reszta zdania

W zdaniu zawsze musi pojawić się podmiot (osobowy, taki jak jeg/du/han lub bezosobowy podmiot pomocniczy det), po którym nastąpi pojawienie się czasownika. Trzecią składową zdania jest cała „reszta” – okoliczniki czasu, miejsca czy sposobu. Wyrażenia, takie jak i går (wczoraj), om kvelden (wieczorami), i fjor (w zeszłym roku), hjemme (w domu), på skolen (w szkole) zazwyczaj umieszczamy w dopełnieniu, czyli na końcu zdania, ale pytanie brzmi: czy one muszą mieć jakąś kolejność, jeśli jest ich więcej? Co jeśli chcę powiedzieć, że robię coś co niedzielę, o trzeciej, w moim ogrodzie? Tutaj z pomocą przychodzi nam rozbudowany szyk zdania norweskiego. Wcześniej wspomniane dopełnienie (czyli nasza reszta zdania) powinna odpowiadać po kolei na następujące pytania: co, jak, gdzie, kiedy?

podmiot + orzeczenie + dopełnienie (co, jak, gdzie, kiedy?)

  Przyjrzyjmy się przykładowi:

Tor tegner bilder raskt på stolen i hagen om morgenen. Tor maluje obrazki szybko na krześle w ogrodzie o poranku.

Tor -> podmiot

tegner -> orzeczenie
bilder -> co?
raskt -> jak? w jaki sposób?
i hagen -> gdzie?
om morgenen -> kiedy?

Częściami zdania w szyku zdania norweskiego można – do pewnego stopnia – żonglować, ale nie aż tak swobodnie jak po polsku. Przyświecająca językom germańskim zasada V2 obowiązuje w norweskim dużo bardziej niż w angielskim czy niemieckim i trzeba się jej trzymać za wszelką cenę. Oto para przykładów, która obrazuje w jaki sposób można przekształcać zdania z zachowaniem poprawności gramatycznej:

Hun skal på kino i kveld
I kveld skal hun på kino     

  
Jeg leste ei bok på mandag
På mandag leste jeg ei bok

Jak widzisz, okolicznik czasu czy miejsca może wskoczyć na pierwsze miejsce w zdaniu – nie oznacza to jednak, że czasownik będący drugim miejscem, jest również drugim wyrazem. Okoliczniki czasu bywają złożone, wobec czego wyrażenie w poniedziałek to de facto dwa wyrazy, a zajmuję tylko jedno miejsce w zdaniu! Gotowi na powtórkę? Użyj tego tekstu jako pomocy dydaktycznej – zapomnij o pejoratywnych „ściągach” i sprawdź, czy potrafisz sparafrazować te zdania, zaczynając od pogrubionego wyrazu:

1. Jeg skal få et familiebesøk på søndag!
2. Hun drar på ferie i morgen.
3. Det er mange polakker i Norge.
4. Jonas drikker en kopp te om kvelden.
5. Vi sykler i skogen i helga.
6. Tomas går på norskkurs etter jobben.
7. Jeg leser bøker raskt i soverommet om kvelden.
8. Kamil går på jobben klokken sju.
9. Sonia har et møte i dag.
10. Jeg fikk en fin gave for 2 år siden.

Autorka tekstu: Katarzyna Wiśniewska